1.1 ที่ตั้งของตำบล
 
ตำบลดูนสาด  มีเนื้อที่ประมาณ ๖๓.๑๘  ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๓๙,๔๘๗.๔๓ ไร่

อาณาเขต
ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอหนองกุงศรี ภูเค็ง อำเภอท่าคันโท   จังหวัดกาฬสินธุ์
ทิศใต้  ติดต่อกับตำบลหนองโก  อำเภอกระนวน  จังหวัดขอนแก่น
ทิศตะวันออก ติดต่อกับตำบลหนองกุงศรี  จังหวัดกาฬสินธุ์
ทิศตะวันตก ติดต่อกับตำบลบ้านฝาง  ตำบลหัวนาคำ  อำเภอกระนวน  จังหวัดขอนแก่น

๑.๑ ลักษณะภูมิประเทศ
ลักษณะภูมิประเทศขององค์การบริหารส่วนตำบลดูนสาดเป็นที่ดอน เป็นที่ราบสูง
๑.๒ ลักษณะภูมิอากาศ
สภาพอากาศโดยทั่วไปมีสภาพอากาศแบ่งเป็นสามฤดู คือ ฤดูร้อน (กุมภาพันธ์ -พฤษภาคม)  ฤดูฝน(พฤษภาคม – ตุลาคม)  ฤดูหนาว(พฤศจิกายน – มกราคม)
๑.๓ ลักษณะของดิน
ดินในที่สูงและภูเขา เป็นดินเขตร้อนที่มีสีแดงเหลือง เนื้อดินหยาบจนถึงเป็นลูกรัง ชั้นดินบาง     มีหินทราย หินกรวดหรือหินดินดาน 
๑.๔ ลักษณะของแหล่งน้ำ
      แหล่งน้ำธรรมชาติ 
 ลำห้วยสายบาตรเล็ก  ไหลผ่าน หมู่ ๓  หมู่ ๙
 ลำห้วยสายบาตรใหญ่  ไหลผ่าน หมู่ ๔  หมู่ ๗
 ลำห้วยคลองชัย  ไหลผ่าน หมู่ ๘ 
 ลำห้วยทับย้อ   ไหลผ่าน  หมู่  ๓
แหล่งน้ำที่สร้างขึ้น
          ประปาหมู่บ้าน  มีจำนวน  8 แห่ง
๑.๕ ลักษณะของไม้/ป่าไม้
ลักษณะของไม้เป็นประเภท ป่าดิบแล้ง (Dry Evergreen Forest)
เป็นป่าที่อยู่ในพื้นที่ลุ่มสลับดอนมีความชุ่มชื้นน้อย สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ ๓๐๐ -๖๐๐ เมตร  ไม้ที่สำคัญได้แก่  มะคาโมง  ยางนา  พยอม  ตะเคียนแดง  กระเบากลัก และตาเสือ

๒.๑ เขตการปกครอง แบ่งเป็น ๑๑ หมู่บ้าน

               หมู่ที่ ๑ บ้านดูนสาด           ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายสุนันต์ บุญหล้า

               หมู่ที่ ๒ บ้านโนนสวรรค์              ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายชูเกียรติ แสนพลี

               หมู่ที่ ๓ บ้านตอประดู่         ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายศักดิ์ นิลผาย

               หมู่ที่ ๔ บ้านนามูล             ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายวีระ ทองน้อย

               หมู่ที่ ๕ บ้านทรัพย์สมบูรณ์  ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายบุญมี ลาสุนนท์

               หมู่ที่ ๖ บ้านตอประดู่          ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายลำพรรณ บุญเรือง

               หมู่ที่ ๗ บ้านนามูล             ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายนิรันดร อ่อนสาคร

               หมู่ที่ ๘ บ้านคลองชัย        ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายจำเนียร แสงผา

               หมู่ที่ ๙ บ้านภูถ้ำเม่น          ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายมงกฏ เพ็ชรนอก

               หมู่ที่ ๑๐ บ้านตอประดู่               ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายทองแดง ทองประเสริฐ

               หมู่ที่ ๑๑ บ้านตอประดู่               ผู้ใหญ่บ้านชื่อ นายสินธนู นนทศิริ     

๓.๑ ข้อมูลเกี่ยวกับจำนวนประชากร ตำบลดูนสาด

       ๓.๒ ช่วงอายุและจำนวนประชากร

๔.๑ การศึกษา

             มีศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ๑ แห่ง คือศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านนามูล และโรงเรียน ๒ แห่ง สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ขอนแก่น เขต ๔ คือ โรงเรียนนามูลวิทยาคม โรงเรียนชุมชนดูนสาด

                            ตารางเปรียบเทียบจำนวนนักเรียนในแต่ละปีการศึกษา

                                                         ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านนามูล

                      (ข้อมูล ณ เดือน มิถุนายน ๒๕๖๓)

ปัจจุบันมีบุคลากรดังนี้

• บุคลากรของศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก

1. ครูดูแลเด็กเล็ก     จำนวน     ๓   คน
2. ผู้ดูแลเด็ก            จำนวน     ๑   คน
3. นักการภารโรง      จำนวน         ๑   คน
4. แม่บ้าน        จำนวน         ๑   คน

๔.๒ การสาธารณสุข

๔.๒.๑ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลดูนสาด ๑ แห่ง

การบริการด้านสาธารณสุข อาคารสถานที่ในการให้บริการ ยังไม่พอกับความต้องการของประชาชนโดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุ

๔.๒.๒ อัตราการมีและใช้ส้วมราดน้ำ     ๑๐๐   เปอร์เซ็นต์

        ๔.๓ อาชญากรรม

        ๔.๔ ยาเสพติด

        ๔.๕ การสังคมสงเคราะห์

๖.๑ การเกษตร

                โดยสภาพทั่วไปของตำบลมีการผลิตพืชเศรษฐกิจที่สำคัญได้แก่ ยางพารา พริก ยางพาราส่วนใหญ่ปลูกบนที่ดิน เนิน

        ๖.๒ การประมง -

        ๖.๓ การปศุสัตว์

               ปศุสัตว์ เกษตรกรจะเลี้ยงไว้เพื่อบริโภค นอกจากนี้ยังมีการจำหน่ายบ้าง โดยทำเป็นอาชีพเสริม สัตว์ที่นิยมเลี้ยงแก่ โค กระบือ สุกร เป็ดและไก่ เป็นต้น

        ๖.๔ การบริการ

               ธนาคาร                    ๐      ไม่มี

               โรงแรม/รีสอร์ท                ๒    แห่ง

        ปั๊มน้ำมัน                 ๕       แห่ง

โรงผลิตน้ำ                       ๒       แห่ง

โรงสีข้าว                 ๗       แห่ง

โรงฆ่าสัตว์               ๑       แห่ง

ตลาด                     ๒       แห่ง

ร้านค้า                   ๗๐         แห่ง

        ๖.๕ การท่องเที่ยว

               ตำบลดูนสาดมีแหล่งท่องเที่ยว ๑ แห่ง ได้แก่ ไร่สตรอเบอรี่ ตั้งอยู่หมู่ที่ ๙ บ้านภูถ้ำเม่น

        ๖.๖ การอุตสาหกรรม

               โรงผลิตน้ำ               ๑     แห่ง

        ๖.๗ การพาณิชย์/กลุ่มอาชีพ

- กลุ่มงานอาชีพ มีดังนี้

                              กลุ่มเลี้ยงปลา หมู่ที่ ๑ หมู่ที่ ๕

                              กลุ่มสตรีเกษตร หมู่ที่ ๑

                              กลุ่มปลูกพริก หมู่ที่ ๒ หมู่ที่ ๖ หมู่ที่ ๗ หมู่ที่ ๙ หมู่ที่ ๑๐ หมู่ที่ ๑๑

                             กลุ่มเลี้ยงไก่พื้นบ้าน หมู่ที่ ๒

                              กลุ่มเลี้ยงเป็ดพันธ์เนื้อ หมู่ที่ ๓

                              กลุ่มเลี้ยงสุกร หมู่ที่ ๓

                              กลุ่มเลี้ยงปลาดุกและกบในครัวเรือน หมู่ที่ ๓

กลุ่มส่งเสริมการเลี้ยงโคนม หมู่ที่ ๕

                              กลุ่มสวนยางพารา หมู่ที่ ๕

                              กลุ่มปลูกอ้อย หมู่ที่ ๑๑

        ๖.๘ แรงงาน

               การใช้แรงงานจะเน้นในการประกอบอาชีพภาคการเกษตรเป็นหลักไม่ว่าจะทำเองหรือรับจ้างกรีดยาง และใช้แรงงานในด้านอื่น ๆ

๗.๑ การนับถือศาสนา นับถือศาสนาพุทธ

วัด ๑๓ แห่ง

         วัดเสาวคนธ์วราราม                ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๑ บ้านดูนสาด

         วัดกลางสามัคคีธรรม              ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๒ บ้านโนนสวรรค์ หมู่ที่ ๖ ,๑๐ บ้านตอประดู่

         วัดใหม่ดงมูลวราราม              ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๓ ,๑๑ บ้านตอประดู่

         วัดนามูลพุทธาวาส                ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๔ ,๗ บ้านนามูล

         วัดบุญประเสริฐอุดมธรรม        ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๕   บ้านทรัพย์สมบูรณ์

         วัดคลองชัยพุทธาวาส             ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๘   บ้านคลองชัย

         วัดเทพนิมิตรวราราม              ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๙   บ้านภูถ้ำเม่น

วัดถ้ำน้ำรินทร์                   ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๙   บ้านภูถ้ำเม่น

วัดบารมีธรรม                    ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๙   บ้านภูถ้ำเม่น

         วัดถ้ำม่วงธรรมสิริ                    ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๓   บ้านตอประดู่

         วัดป่าภูน้ำป๊อก                ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๘   บ้านคลองชัย

         วัดป่าภูสวรรค์                 ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๘   บ้านคลองชัย

        วัดภูเขาน้อยรุ่งเรืองธรรม            ตั้งอยู่ หมู่ที่ ๘   บ้านคลองชัย

        ๗.๒ ประเพณีและงานประจำปี

วิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวอีสานที่ดำรงชีพอยู่ในสังคมเกษตรกรรม ตามสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติที่แห้งแล้งกันดารนั้น ในความเชื่อต่อการดำเนินชีวิตที่มีความผาสุกและเจริญรุ่งเรืองเกิดขึ้นแก่ครอบครัวและบ้านเมืองก็ต้องมีการประกอบพิธีกรรม มีการเซ่นสรวงบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย และร่วมทำบุญตามประเพณีทางพุทธศาสนาด้วยทุกๆเดือนในรอบปีนั้นมีการจัดงานบุญพื้นบ้านประเพณีพื้นเมืองกันเป็นประจำ จึงได้ถือเป็นประเพณี ๑๒ เดือนเรียกกันว่า ฮีตสิบสอง ถือกันว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาถึงปัจจุบัน คติความเชื่อในวิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่เกี่ยวพันกับการเกษตรกรรม เพื่อสร้างขวัญและกำลังใจต่อการดำรงชีวิต ชาวอีสานจึงมีงานบุญพื้นบ้านมากมายจนได้ชื่อว่าเป็นภูมิภาคที่มีงานประเพณีพื้นบ้านมากที่สุดในประเทศ ฮีตสิบสองเดือนหรือประเพณีสิบสองเดือนนั้น ชาวอีสานร่วมกันประกอบพิธีนับแต่ต้นปี คือ 

เดือนอ้าย หรือเดือนเจียง งานบุญเข้ากรรม มีงานบุญดอกผ้า (นำผ้าห่มหนาวไปถวายสงฆ์) ประเพณีเส็งกลอง ทำลานตี(ลานนวดข้าว)ทำปลาแดก (ทำปลาร้าไว้เป็นอาหาร) เกี่ยวข้าวในนา เล่นว่าว ชักว่าวธนู นิมนต์พระสงฆ์เข้าประวาสกรรม ตามประเพณีนั้นมีการทำบุญทางศาสนา เพื่ออนิสงค์ทดแทนบุญคุณต่อบรรพบุรุษ ชาวบ้านเลี้ยงผีแถน ผีบรรพบุรุษ มีการตระเตรียมเก็บสะสมข้าวปลาอาหารไว้กินในยามแล้ง  เดือนยี่ งานบุญคูนลาน ทำบุญที่วัด พระสงฆ์เทศน์เรื่องแม่โพสพ ทำพิธีปลงข้าวในลอมและฟาดข้าวในลาน ขนข้าวเปลือกขึ้นเล้า (ยุ้งฉาง) นับเป็นความเชื่อในการบำรุงขวัญและสิริมงคลทางเกษตรกรรม มีทั้งทำบุญที่วัดและบางครั้งทำบุญที่ลานนวดข้าว เมื่อขนข้าวใส่ยุ้งแล้วมักไปทำบุญที่วัด  เดือนสาม บุญข้าวจี่ มีพิธีเลี้ยงลาตาแฮก (พระภูมินา) เพราะขนข้าวขึ้นยุ้งแล้ว งานเอิ้นขวัญข้าวหรือกู่ขวัญข้าว เพ็ญเดือนสามทำบุญข้าวจี่ตอนเย็นทำมาฆบูชา ลงเข็นฝ้ายหาหลัวฟืน (ไม้เชื้อเพลิงลำไม้ไผ่ตายหลัว กิ่งไม้แห้ง-ฟืน) ตามประเพณีหลังจากเก็บเกี่ยวข้าวใส่ยุ้งแล้ว มีการทำบุญเซ่นสรวงบูชาเจ้าที่นา ซึ่งชาวอีสานเรียกว่าตาแฮก และทำบุญแผ่ส่วนกุศลให้ผีปู่ย่าตายาย อันเป็นการแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ โดยการทำข้าวจี่ (ข้าวเหนียวปั้นเป็นก้อนสอดไส้น้ำตาลหรือน้ำอ้อยชุบไข่ปิ้งจนเหลือง) นำไปถวายพระพร้อมอาหารคาวหวานอื่นๆ  เดือนสี่ บุญพระเวส (อ่านออกเสียงพระ-เหวด) มีงานบุญพระเวส (ฟังเทศน์มหาชาติ) แห่พระอุปคุตตั้งศาลเพียงตา ทำบุญแจกข้าวอุทิศให้ผู้ตาย (บุญเปตพลี) ประเพณีเทศน์มหาชาติเหมือนกับประเพณีภาคอื่นๆ ด้วย เป็นงานบุญทางพุทธศาสนาที่ถือปฏิบัติทำบุญถวายภัตตาหารแล้วตอนบ่ายฟังเทศน์ เรื่องเวสสันดรชาดก ตามประเพณีวัดติดต่อกัน ๒-๓ วันแล้วแต่กำหนดในช่วงที่จัดงานมีการแห่พระอุปคุตเพื่อขอให้บันดาลให้ฝนตกด้วย  เดือนห้า บุญสรงน้ำ หรือเทศกาลสงกรานต์ ชาวอีสานเรียกกันว่า สังขานต์ ตามประเพณีจัดงานสงกรานต์นั้น บางแห่งจัดกัน ๓ วัน บางแห่ง ๗ วัน แล้วแต่กำหนดมีการทำบุญถวายภัตตาหารคาวหวาน หรือถวายจังหันเช้า-เพลตลอดเทศกาล ตอนบ่ายมีสรงน้ำพระ รดน้ำผู้ใหญ่ผู้เฒ่าก่อเจดีย์ทราย เดือนหก บุญบั้งไฟ บางแห่งเรียก บุญวิสาขบูชา มีงานบุญบั้งไฟ (บุญขอฝน) บุญวิสาขบูชา วันเพ็ญเดือนหก เกือบตลอดเดือนหกนี้ ชาวอีสานจัดงานบุญบั้งไฟ จัดวันใดแล้วแต่คณะกรรมการหมู่บ้านกำหนดถือเป็นการทำบุญบูชาแถน (เทวดา) เพื่อขอให้ฝนตกต้องตามฤดูกาลและความอุดมสมบูรณ์ของข้าวปลาอาหารในปีต่อไปครั้นวันเพ็ญหก เป็นงานบุญวิสาขบูชาประเพณีสำคัญทางพุทธศาสนา มีการทำบุญฟังเทศน์และเวียนเทียนเพื่อผลแห่งอานิสงส์ในภพหน้า  เดือนเจ็ด บุญชำฮะ มีพิธีเลี้ยงตาแฮก ปู่ตา หลักเมือง งานบุญเบิกบ้านเบิกเมือง งานเข้านาคเพื่อบวชนาค คติความเชื่อหลังจากหว่านข้าวกล้าดำนาเสร็จ มีการทำพิธีเซ่นสรวงเจ้าที่นา เพื่อความเป็นสิริมงคลให้ข้าวกล้าในนางอกงาม บ้านที่กุลบุตรมีงานอุปสบททดแทนบุญคุณบิดามารดาและเตรียมเข้ากรรมในพรรษา

เดือนแปด งานบุญเข้าพรรษา มีพิธีหล่อเทียนพรรษางานบุญเทศกาลเข้าพรรษา แต่ละหมู่บ้านช่วยกันหล่อเทียนพรรษา ประดับให้สวยงาม จัดขบวนแห่เพื่อนนำไปถวายเป็นพุทธบูชา มีการทำบุญถวายภัตตาหาร เครื่องไทยทานและผ้าอาบน้ำฝน เพื่อพระสงฆ์จะได้นำไปใช้ตลอดเทศกาลเข้าพรรษา เดือนเก้า บุญข้าวประดับดิน จัดงานวันแรม ๑๔ ค่ำ เดือน ๙ นับแต่เช้ามืด ชาวบ้านจัดอาหารคาวหวาน หมากพลูบุหรี่ใส่กระทงเล็กๆ นำไปวางไว้ตามลานบ้าน ใต้ต้นไม้ ข้างพระอุโบสถ เพื่อเป็นการให้ทานแก่เปรตหรือวิญญาณที่ตกทุกข์ได้ยากตอนสายมีการทำบุญที่วัด ฟังเทศน์เป็นอานิสงส์ เดือนสิบ บุญข้าวสาก ข้าวสากหมายถึงการกวนกระยาสารท คล้ายงานบุญสลากภัตในภาคกลาง จัดงานวันเพ็ญเดือน ๑๐ นำสำรับคาวหวานพร้อมกับข้าวสาก(กระยาสารท) ไปทำบุญที่วัดถวายผ้าอาบน้ำฝนและเครื่องไทยทาน แต่ก่อนที่จะถวายนั้นจะทำสลากติดไว้ พระสงฆ์องค์ใดจับสลากใดได้ก็รับถวายจากเจ้าของสำรับนั้น ตอนบ่ายฟังเทศน์เป็นอานิสงส์  เดือนสิบเอ็ด บุญออกพรรษา มีพิธีถวายผ้าห่มหนาวในวันเพ็ญ มีงานบุญตักบาตรเทโว พิธีกวนข้าวทิพย์ นับเป็นช่วงที่จัดงานใหญ่กันเกือบตลอดเดือน นับแต่วันเพ็ญ มีการถวายผ้าห่มหนาวแต่พระพุทธพระสงฆ์ วันแรม ๑ ค่ำ งานบุญตักบาตรเทโว ตอนเย็นวันขึ้น ๑๔ ค่ำ มีพิธีกวนข้าวทิพย์ เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา มีทั้งงานบุญกุศลและสนุกสนานรื่นเริง  เดือนสิบสอง บุญกฐิน ทำบุญข้าวเม่าพิธีถวายกฐินเมื่อถึงวันเพ็ญจัดทำข้าวเม่า(ข้าวใหม่)นำไปถวายพระ พร้อมสำรับคาวหวานขึ้นตอนบ่ายฟ้งเทศน์เป็นอานิสงส์จัด พิธีทอดกฐินตามวัดที่ จองกฐินไว้ งานบุญในฮีตสิบสองนั้น ตามหมู่ที่เคร่งประเพณียังคงจัดกันอย่างครบถ้วนบางแห่งจัดเฉพาะงานบุญใหญ่ๆตามแต่คณะกรรมการหมู่บ้านร่วมกันจัด บางแห่งเป็นงานใหญ่ประจำปี งานบุญแห่เทียนพรรษา

        ๗.๓ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภาษาถิ่น

        ภูมิปัญญาชาวบ้าน หมายถึง ความรู้ของชาวบ้าน ซึ่งเรียนรู้มาจากปู่ ย่า ตา ยาย ญาติพี่น้อง และความเฉลียวฉลาดของแต่ละคน หรือผู้มีความรู้ในหมู่บ้านในท้องถิ่นต่าง ๆ ภูมิปัญญาชาวบ้านเป็นเรื่องการทำมาหากิน เช่น การจับปลา การจับสัตว์ การปลูกพืช การเลี้ยงสัตว์ การทอผ้า การทำเครื่องมือการเกษตร

ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือภาษาลาวอีสานเป็นภาษาท้องถิ่นที่ใช้พูดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยเป็นภาษาลาวที่ใช้เป็นภาษาลาวเวียงจันทร์

        ๗.๔ สินค้าพื้นเมืองและของที่ระลึก

               ผ้าไหม เสื่อลายขิด ไม้กวาด กระติ๊บข้าวเหนียว เครื่องจักสาน ฯลฯ